Założenie
ZiŁ (ros. ЗиЛ, czyli Zawod imieni Lichaczowa) to legendarna radziecka marka samochodów ciężarowych, limuzyn i specjalnych pojazdów wojskowych, której historia sięga 1916 roku, kiedy to w Moskwie powstała fabryka AMO. W 1933 zakład przemianowano na ZiS (Zawod imieni Stalina), a po 1956 roku – zgodnie z destalinizacją – zmieniono nazwę na ZiŁ, czyli „Zakład imienia Lichaczowa”, upamiętniając byłego dyrektora fabryki, Iwana Lichaczowa.
ZiŁ przez dekady był symbolem przemysłowej potęgi ZSRR, a jego najbardziej prestiżowym produktem były pancerne limuzyny dla władz partyjnych i radzieckich przywódców.
Symbolika
Logo ZiŁ zmieniało się na przestrzeni lat, ale najbardziej znane wersje to:
- czerwona tarcza lub prostokąt z nazwą ЗиЛ stylizowaną na dynamiczne, „skrzydlate” litery,
- chromowana litera „ЗиЛ” na atrapie chłodnicy – w limuzynach przypominała zachodni luksus, ale z radzieckim rozmachem.
Symbolika marki:
- duma narodowa, prestiż i siła,
- logo nie miało zachwycać detalem, tylko reprezentować państwową moc i inżynieryjne ambicje ZSRR.
Aktualnie
ZiŁ produkował wiele typów pojazdów:
- limuzyny ZiŁ-111, 114, 4104 – luksusowe, ręcznie składane auta dla polityków, często z silnikami V8 7.0+ litra, pancerne i przesadnie wielkie,
- samochody ciężarowe (ZiŁ-130, ZiŁ-131) – jedne z najbardziej rozpowszechnionych pojazdów użytkowych w ZSRR,
- wozy specjalne – od straży pożarnej, przez wojskowe transportery, po mobilne stanowiska dowodzenia.
Po rozpadzie ZSRR fabryka próbowała utrzymać się na rynku, ale:
- produkcja samochodów gwałtownie spadła w latach 90. i 2000.,
- ostatnie limuzyny ZiŁ 41047 powstawały na zamówienie jeszcze w latach 2000.,
- ostatecznie w 2012 roku fabryka zakończyła produkcję pojazdów, a teren zakładów przeznaczono pod zabudowę mieszkaniową (moskiewski projekt „ZILart”).
Dziś:
- marka ZiŁ oficjalnie nie funkcjonuje,
- pozostały po niej ikony radzieckiej motoryzacji, często obecne w muzeach lub prywatnych kolekcjach,
- niektóre ciężarówki ZiŁ (np. 131) nadal jeżdżą po drogach i są modernizowane przez wojsko lub entuzjastów.
ZiŁ to dziś symbol minionej epoki, w której wszystko miało być większe, cięższe i bardziej monumentalne – niekoniecznie lepsze. Ale jeśli ktoś widzi na ulicy potężnego ZiŁ-a z błotnikami jak skrzydła bombowca, to wie, że historia ZSRR zbliżyła się właśnie na V8 oddech.
